Stel strenge eisen aan de toegankelijkheid van websites en apps van de overheid, zegt VVD-Kamerlid Daan de Kort. Wetgeving is niet genoeg, vindt hij. Als slechtziende spreekt hij uit ervaring. Geen aandacht voor toegankelijkheid? Dan geen opdracht van de overheid.
Artikel gepubliceerd op 25 april door Stichting Digitaal Burgerschap Nederland.
Vijftien was hij toen Daan de Kort ineens merkte dat er iets mankeerde aan zijn zijn ogen. Twee dagen later was hij zo goed als blind. Alles moest hij opnieuw leren, beginnend met de eenvoudigste alledaagse handelingen. Nieuw in zijn leven waren ook de instanties, die hem vertelden dat hij niet meer mee zou kunnen in het regulier onderwijs, dat hij arbeidsongeschikt zou worden. Mooi niet. Vijftien jaar later zit hij in de Tweede Kamer voor de VVD, met onder meer sociale zaken en werkgelegenheid en inclusie in portefeuille. ‘Mijn beperking heeft me gemotiveerd om de politiek in te gaan. Iedereen met een beperking moet gelijke kansen krijgen om deel te nemen aan de samenleving.’
‘Half Engels Nederlands’
Zijn gezichtsvermogen is nog 4 procent. Eigenlijk ziet hij alleen nog contouren. De koppen in De Telegraaf lezen zou nog net gaan, als hij de krant vlak voor zijn ogen zou houden. Lezen vanaf een beeldscherm is uitgesloten. Hij doet alles met spraaksoftware; die leest niet alleen voor wat er op het scherm staat, maar helpt hem ook door een site of app te navigeren.
Dat valt niet altijd mee. ‘Wat ik merk, is dat de taalinstelling van een website aan de achterkant vaak Engels is. Dus als ik met mijn spraaksoftware die site bezoek, krijg ik een computerstem die voorleest in een soort half Engels Nederlands. Dat werkt dus niet.’ Ook de bediening via sneltoetsen – voor blinden en slechtzienden heel belangrijk – laat nogal eens te wensen over.
‘Veel te weinig’
Wettelijk zijn overheidsinstanties al verplicht om te zorgen dat hun digitale dienstverlening toegankelijk is. Dat ligt vast in het Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid uit 2018. ‘Maar ik merk dat daar in de praktijk veel te weinig mee gebeurt’, zegt De Kort. ‘Een paspoort of ID-kaart aanvragen, een afspraak maken, het moet digitaal. Juist omdat alles steeds meer digitaal wordt, is die toegankelijkheid van groot belang, anders sluit je een groot deel van de bevolking buiten. Als overheid hebben we van links tot rechts de mond vol dat mensen moeten participeren en volwaardig deelnemen aan de maatschappij, maar we handelen er niet naar.’
‘Lege handen’
Zijn eigen gemeente, Veldhoven, heeft het huiswerk behoorlijk gedaan, weet De Kort uit ervaring. ‘Op de belangrijkste pagina’s van de site in elk geval, maar op de subpagina’s alweer minder. Bedenk: als burger kun je maar naar één gemeente. Als die een site heeft die niet toegankelijk is en je hebt niet de sociale contacten die je verder kunnen helpen, sta je met lege handen. Juist als overheid moet je daarom je toegankelijkheid op orde hebben. Je hebt een voorbeeldfunctie. Ook organisaties als woningcorporaties en scholen hebben hun zaken vaak niet op orde, en ook dat zijn publieke voorzieningen.’ Recent stelde De Kort nog Kamervragen over de digitale toegankelijkheid van het Noodfonds Energie, want ook dat bleek de zaken niet op orde te hebben.
‘Cruyffiaans’
Overheden zijn zich nog lang niet altijd genoeg bewust dat een grote groep Nederlanders een beperking heeft, en dat zij daar iets mee moeten, zegt De Kort. ‘Overheden die bezig zijn met een nieuwe website of app, kijken vooral met beleid op het netvlies: wat willen we bereiken? De toegankelijkheid komt niet altijd aan bod, zeker net als je zelf geen contact hebt met mensen met een beperking. Het is iets Cruyffiaans: je ziet het pas als je het doorhebt. Dan is zo’n site of app klaar en is iedereen blij dat het binnen de aanbesteding is gelukt, maar als dan ineens die dure toegankelijkheid om de hoek komt, wordt het lastig. Dan wordt misschien nog wat lapwerk gedaan, maar zo wordt het alleen maar duurder en 100 procent toegankelijkheid bereik je niet meer. Eigenlijk zou je opnieuw moeten beginnen.’
Meldpunt Beperkt Toegang
In oktober 2022 startte De Kort het Meldpunt Beperkt Toegang, samen met de Stichting Appt die zich ten doel stelt om apps toegankelijk te maken voor iedereen. In drie maanden tijd leverde dat in totaal 137 meldingen op over digitale kanalen van de overheid waar wat schortte aan de toegankelijkheid. Appt stuurde alle binnengekomen meldingen door naar de betreffende overheidsinstantie, samen met een aanbeveling hoe de site of app kon worden verbeterd. ‘Gratis advies’, zegt De Kort. ‘Ik hoop dat ze ermee aan de slag gaan.’ In bijna een kwart van de gevallen (23,4 procent) leidde dat tot nu toe al tot verbeteringen.
‘Taalniveau B1’
De aanleiding voor het meldpunt waren weliswaar De Korts eigen ervaringen, maar, benadrukt hij, gebrekkige toegankelijkheid is niet enkel een issue voor blinden en slechtzienden. ‘Toegankelijkheid moet je breed zien. Denk aan senioren voor wie het vaak ook lastig is digitaal de weg te vinden. Ik vergelijk het met taalniveau B1. Een brief op B1-niveau is voor bijna iedereen te begrijpen. Iets dergelijks geldt ook voor een site of een app. Als je die zo toegankelijk mogelijk inricht, met duidelijke knoppen en pictogrammen, grote letters, mogelijkheden voor spraaksoftware en filmpjes die zijn ondertiteld, is dat ook goed voor de 16 miljoen Nederlanders die geen beperking hebben.’
‘Strenge eis’
Over de uitkomsten van het Meldpunt Beperkt Toegang wil De Kort snel in gesprek met staatssecretaris Alexandra van Huffelen van digitalisering. ‘Aan de wetgeving ligt het niet. Die is er al. Ik denk dat moet worden gehandhaafd. Wat mij betreft zou de lijn moeten zijn: bij alle nieuwe overheidswebsites en apps de strenge eis dat je van begin af aan inzet op toegankelijkheid, ook in je aanbesteding. Toegankelijkheid moet echt een kwaliteitseis zijn, een voorwaarde om kans te maken op een opdracht van de overheid. Wat mij betreft mag er een boete voor staan als dat niet gebeurt.’
De Kort wijst er bovendien fijntjes op dat de overheid zich niet houdt aan de eigen afspraak om mensen met een beperking aan een baan te helpen. ‘Ik wil er bij de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op aandringen om mensen aan te nemen uit die doelgroep, bijvoorbeeld om websites en apps te testen. Zij zijn ervaringsdeskundige, ze weten wat nodig is. En zo help je mensen aan werk die nu nog een WIA- of Wajong-uitkering hebben. De arbeidsparticipatie van blinden en slechtzienden zit op 29 procent, dat is echt schrikbarend laag, ook vergeleken met landen om ons heen.’