Gemeenten werken allemaal aan dezelfde digitale opgaven: voldoen aan wet- en regelgeving, veilige hosting, toegankelijke websites en steeds meer online diensten. Toch deden ze dat jarenlang grotendeels alleen. Het resultaat: versnipperde systemen, hoge kosten en bij elke aanbesteding opnieuw beginnen. Om dat patroon te doorbreken ontstond het Open Webconcept (OWC): een open source ecosysteem waarin gemeenten en leveranciers samen ontwikkelen, delen en hergebruiken. Inmiddels doen meer dan veertig gemeenten en zes leveranciers mee. Met DDA-leden Yard en Acato en hostingpartner Shock Media kijken we hoe dit model in de praktijk werkt.
De geboorte van een alternatief
Acht jaar geleden besloot gemeente Buren het anders te doen. In plaats van bij elke aanbesteding een nieuw systeem te kopen, wilden zij bouwen aan een gedeelde digitale basis: open, herbruikbaar en onafhankelijk van leveranciers. Dat idee werd het startpunt van OWC, inmiddels uitgegroeid tot een levendige community. Volgens Martin Donk (Yard) was de gedachte achter het initiatief verrassend eenvoudig: stoppen met het telkens opnieuw uitvinden van dezelfde digitale diensten en beginnen met samen ontwikkelen, delen en hergebruiken.
Open source als fundament
Binnen het OWC werken gemeenten en leveranciers samen aan een bibliotheek met herbruikbare componenten voor websites en digitale dienstverlening. Formulieren, productpagina’s, interactieve kaarten, contentmodules, Mijn Omgevingen en verschillende themasites zijn vrij beschikbaar voor iedere deelnemer. Alles wat gebouwd wordt, vloeit terug naar de community, waardoor de basis continu sterker wordt. Zowel Yard als Acato bouwen vanaf het begin actief mee aan deze componentenbibliotheek. Zij realiseren websites op basis van de gedeelde bouwblokken en ontwikkelen nieuwe modules die weer terugvloeien in de standaard, waardoor alle gemeenten automatisch profiteren van werk dat elders is gedaan.
Jeroen Kellerhuis (Acato) ziet in de praktijk hoe krachtig dat werkt: “Je bouwt op een fundament dat continu verbetert. Elke nieuwe component versterkt het geheel, en iedere gemeente profiteert meteen mee. Die aanpak voorkomt dubbel werk en maakt digitale dienstverlening slimmer en duurzaam".
De rol van Shock Media: hosting als cruciale schakel
Om open source componenten echt breed inzetbaar te maken, is een infrastructuur nodig die net zo open en flexibel is ingericht. Gemeenten moeten bovendien voldoen aan de Haven Standaard, een richtlijn uit de Common Ground beweging die voorschrijft dat applicaties draaien op een Kubernetes platform met een uniforme, veilige configuratie. Het idee daarachter: applicaties moeten moeiteloos te verplaatsen zijn tussen leveranciers, zonder lock in of technische barrières.
Shock Media vervult die rol binnen het ecosysteem. Kubernetes maakt volgens Justin aan de Stegge (Shock Media) precies dat mogelijk: applicaties draaien in containers met een gestandaardiseerde inrichting, waardoor ze letterlijk kunnen worden opgepakt en elders neergezet. Gemeenten krijgen zo een veilige omgeving die voldoet aan eisen zoals ISO 27001, terwijl leveranciers kunnen vertrouwen op een stabiele infrastructuur. Voor veel gemeenten is dit specialistische technologie. “Daarom heb je een hostingpartner nodig die deze kennis borgt,” zegt Jeroen. “Wij bouwen applicaties, maar Kubernetes is op zichzelf een vakgebied.”
Partners en concurrenten tegelijk
Opvallend aan OWC is dat zes leveranciers samenwerken aan dezelfde open standaard, terwijl ze elkaar tegelijkertijd tegenkomen bij aanbestedingen. Daar hoort wel een belangrijke kanttekening bij. In die combinatie van samenwerking en concurrentie schuilt een natuurlijke frictie: leveranciers bouwen samen aan hetzelfde doel, maar opereren ook in dezelfde markt. Dat vraagt om afstemming, verwachtingen expliciet maken en soms even zoeken naar de juiste balans. Juist daarom zijn heldere afspraken en transparante governance onmisbaar. Wanneer die basis staat, blijkt de combinatie verrassend krachtig: samenwerking waar het moet, concurrentie waar het kan, met keuzevrijheid voor gemeenten en een stevig fundament als randvoorwaarde voor het succes van het ecosysteem.
Gemeenten zoeken autonomie
Voor gemeenten betekent deze aanpak vooral meer regie. Waar een nieuwe aanbesteding voorheen vaak een nieuw systeem betekende, blijft binnen OWC de onderliggende structuur intact: code, componenten en standaarden vormen een stabiele basis, ongeacht de leverancier. Die continuïteit verlaagt risico’s en versnelt implementaties, volledig in lijn met de principes van Common Ground.
Waarom steeds meer gemeenten aansluiten
Het aantal deelnemende gemeenten groeit snel. Kleinere gemeenten profiteren van bestaande componenten, terwijl grotere actief investeren in nieuwe functionaliteit. Dat zorgt voor een gezonde dynamiek, zonder afhankelijkheid van één partij. Aan de infrastructurele kant ziet Shock Media een vergelijkbare groei: Haven is geen verplichting, maar steeds meer gemeenten kiezen er bewust voor en nemen de standaard op in marktconsultaties en aanbestedingen.
De grootste uitdaging: adoptie
Ondanks de groei benoemen alle betrokken partijen hetzelfde aandachtspunt: adoptie. Gemeenten bewegen anders dan bureaus; besluitvorming duurt langer, interne processen zijn complex en wetgeving speelt in elke stap een rol. Daardoor groeit het ecosysteem soms sneller dan de organisaties die ermee werken. Jeroen omschrijft de fase waarin OWC zich bevindt treffend: een ecosysteem dat niet meer klein is, maar zich nog in een fase van verdere structurering bevindt. Bestuurlijke en financiële stroomlijning wordt nu verder uitgewerkt in convenanten en duidelijke afspraken over samenwerking en financiering.
Voorbeeld voor de publieke sector
OWC levert inmiddels concreet resultaat op. Nieuwe componenten worden sneller ontwikkeld, publieke middelen worden doelgericht ingezet en de onderliggende infrastructuur is veiliger en toekomstbestendiger. De community zelf groeit ook: van WordPress specialisten tot Kubernetes engineers. Het OWC laat zien wat er mogelijk wordt wanneer gemeenten, bureaus en hostingexperts samenwerken vanuit gedeelde waarden als open source, herbruikbaarheid en publieke waarde. Het is geen project met een einddatum, maar een beweging die groeit door bijdragen van velen. Daarmee ontstaat stap voor stap een digitale basis die groter is dan de som der delen. Uiteindelijk gaat het om publieke regie en een digitale overheid die duurzaam kan meegroeien met de behoeften van inwoners.
Die beweging wordt gedragen door de gezamenlijke expertise van bureaus als Yard en Acato en de infrastructuur kracht van partners als Shock Media: verschillende disciplines die elkaar versterken en samen een digitale overheid mogelijk maken die echt toekomstvast is.
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met partner Shock Media.
